Frombork

PAŃSTWO: Polska                      
WOJEWÓDZTWO: warmińsko-mazurskie
POWIAT: braniewski                    
ARCHIDIECEZJA: warmińska

To niewielkie, położone nad Zalewem Wiślanym miasteczko, posiada niezwykle bogatą historię sięgającą XIII w. Wówczas to, po spaleniu katedry w Braniewie, biskupi warmińscy postanowili przenieść tu siedzibę kapituły i wybudować katedrę. Nowe miejsce, które otrzymało nazwę Castrum Dominae Nostrae (Gród Naszej Pani), przez niemieckojęzycznych osadników zwane było Frauenburgiem. Bardzo szybko wzgórze katedralne stało się odrębnym ośrodkiem miejsko-
prawnym. Oba powiązano w jeden zespół dopiero na przełomie XIX i XX w. Prawa miejskie Civitas Warmiensis (Miasto Warmińskie), jak zwano wówczas Frombork, otrzymało w 1310 r. a z biegiem lat wykształciły się tu prężnie działające cechy, m.in. krawców, piekarzy i piwowarów, działające głównie jako usługodawcy kanoników i służby kościelnej. Od połowy XV w., na mocy pokoju toruńskiego z 1466 r., Warmia wraz z Fromborkiem stała się częścią Królestwa Polskiego. Od 1510 r. na wzgórzu katedralnym mieszkał Mikołaj Kopernik, który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował tu nieprzerwanie aż do śmierci w 1543 r. To tutaj opracował swoje 
najsłynniejsze dzieło „O obrotach ciał niebieskich” („De revolutionibus...”), które całkowicie zmieniło dotychczasowe pojęcie o wszechświecie. Spadek znaczenia Fromborka rozpoczął się wraz z działaniami wojen szwedzkich w drugiej połowie XVII w. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. miasto wraz z całym regionem znalazło się w granicach Prus a na wzgórze katedralne dotarła reformacja. Wprawdzie w 1837 r. przeniesiono tutaj siedzibę biskupstwa, ale to rozwój kolei i turystyki wypoczynkowej nadawał już rytm rozwoju miasta. W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone w 80%, na skutek czego utraciło prawa miejskie, które przywrócono dopiero w 1959 r. Odbudowę zniszczonego Fromborka prowadzono w ramach akcji Związku Harcerstwa Polskiego „Operacja 1001-Frombork”. Niemal 2,5 tys. harcerzy za swoją pracę otrzymało wielkie wyróżnienie – tytuł Honorowego Obywatela Fromborka.
 
Mikołaj Kopernik (1473-1543)
Astronom, prawnik, ekonomista, lekarz oraz tłumacz. Wiedzę zdobywał na najsłynniejszych europejskich uniwersytetach m.in. w Krakowie, Bolonii i Padwie. Twórca teorii heliocentrycznej 
budowy Układu Słonecznego, przedstawionej w rewolucyjnym dziele „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”). Mówiono o nim, iż „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”.
 
Bazylika archikatedralna pw. Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja
Zespół katedralny na wzgórzu wraz z obwarowaniami i zabudowaniami dawnej kapituły dominuje dziś w krajobrazie miasteczka. W skład kompleksu wchodzi przede wszystkim okazała bazylika archikatedralna pw. Wniebowzięcia NMPi św. Andrzeja. To główny kościół archidiecezji warmińskiej i siedziba biskupia z tradycją sięgającą XVIII w. Trójnawowy kościół powstał tu w już XIV w. a jego wnętrze kryje niezwykle cenne, barokowe wyposażenie z marmurowym ołtarzem 
głównym i organami na czele. Ogółem w katedrze jest 25 ołtarzy, w tym 16 tzw. kanoniczych, które od początku były pod opieką kanoników kapituły warmińskiej. Do nich należały także usytuowane naprzeciwko drewniane stalle (ławy kanoniczne). Znajdują się tu również elementy wcześniejszego wyposażenia, zwłaszcza epitafia i płyty grobowe biskupów warmińskich oraz późnogotycki tzw. poliptyk fromborski. Tutaj także pochowany został Mikołaj Kopernik,  a jego
szczątków i dokładnego miejsca pochówku poszukiwano kilkakrotnie już od końca XIX w. Ostatecznie znaleziska dokonano w 2005 r. a autentyczność kości potwierdziły badania DNA. 22 maja 2010 r. wyprawiono uroczysty pogrzeb. Od tej pory przy filarze, pod którym niegdyś stał ołtarz, którym opiekował się Kopernik, znajduje się okazały sarkofag z czarnego marmuru. W nim spoczywają doczesne szczątki Mikołaja Kopernika. 
 
Wieża Kopernika, wchodząca w skład obwarowań wzgórza katedralnego, niesłusznie uważana jest za dawne obserwatorium astronoma. W rzeczywistości było to miejsce jego zamieszkania, zwłaszcza w czasie wojny, kiedy bezpieczeństwo zapewniały mu okazałe mury obronne. Jest to jednocześnie najstarsza część fortyfikacji wzniesiona jeszcze przed 1410 r.
 
Wieża biskupa Radziejowskiego jest najwyższą i najbardziej okazałą spośród wszystkich otaczających zespół katedralny Fromborka. Jej podstawa ma charakter wieży artyleryjskiej o grubości murów sięgających 7,5 m! Wewnątrz znajduje się dziś muzealne planetarium wraz z wahadłem Foucaulta. Z tarasu widokowego umieszczonego na wysokości 55 m wieży rozpościera się przepiękny widok na cały kompleks katedralny oraz miasto, Zalew Wiślany i oddaloną o kilkanaście km Mierzeję Wiślaną.
 
Dom Kustosza i Kanonia umiejscowione są przy zachodnim wejściu do katedry. Ten pierwszy jest najstarszą zachowaną kanonią wewnętrzną zespołu katedralnego i pochodzi z pierwszej 
połowy XIV w. Dziś mieści się tu biblioteka muzealna z bogatym zabytkowym księgozbiorem. Na uwagę zasługują również budynki ulokowane na tyłach bazyliki. Są to połączony krytym gankiem z prezbiterium katedry XIV-wieczny kapitularz oraz Stary Pałac Biskupi mieszczący obecnie Muzeum Mikołaja Kopernika.
 
Niezwykle ciekawym i oryginalnym obiektem architektonicznym Fromborka są położone już poza murami wzgórza katedralnego tzw. kurie fromborskie (kanonie). Założenie o charakterze 
dworskim tworzy sześć budynków (trzy kurie zachodnie i trzy południowe). Najbardziej znaną jest kuria kanonicka św. Stanisława wybudowana na fundamentach dawnej kanonii Mikołaja Kopernika. To właśnie tutaj mieściło się jego mieszkanie i stąd prowadził większość obserwacji astronomicznych. Jedynie w czasie wojen, kiedy bezpieczniej było przebywać w obrębie 
murów zespołu katedralnego przeprowadzał się do dzisiejszej wieży nazwanej jego imieniem.
 
Warto również zobaczyć we Fromborku:
• Zespół szpitala Świętego Ducha wraz z kaplicą św. Anny – w niezmiennej formie od
średniowiecza mieści obecnie dział historii medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika;
• Nowy Pałac Biskupi – dawna siedziba biskupów warmińskich, obecnie plebania parafii przykatedralnej;
• dawny kościół farny św. Mikołaja – zniszczony podczas II wojny światowej pozostaje w ruinie;
• kamienice Starego Miasta położone wzdłuż ulic Kapelańskiej i Mickiewicza;
• średniowieczne wieże i baszty: Wieża Wodna oraz Baszta Rybacka

 

 

Uwagi oraz sugestie

DO GÓRY